Kaszubskie Gwiżdże -”Gwiżdże z Bëtowa”

Dnia 15.01.2016 r uczniowie klas IV – VI naszej szkoły uczęszczający na język kaszubski wraz z nauczycielką p. Marią Szreder przygotowali kaszubskie zwyczaje kolędnicze  „Gwiżdże z Bëtowa”.

Na początku z ciszy wyrwali wszystkich stróże nocni gwiżdżąc w gwizdek i pytając wszystkich: Chceta Wa Gwiôzka widzec ? Tym tradycyjnym pytaniem stróży rozpoczynają się kaszubskie Gwiżdże. W skład grupy kolędniczej prezentującej kaszubskie zwyczaje bożonarodzeniowe w naszej szkole wchodziła następujące postacie: Szandara ( Policjant), Gwiôzdor czyli postać, która na Kaszubach pełni rolę Mikołaja i obdarowuje dzieci prezentami, Pùrtk (Diabeł), Smierc (Śmierć), Bòcon (Bocian), Kòzoł (Kozioł), Strëch i Baba (Dziad i Baba), Kòminiôrz ( Kominiarz), Gajowi (Leśniczy), Baran, Aniół

Okres od Świąt Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli na Kaszubach nosi nazwę – Gòdów. Opisywany okres obfituje w różnego typu grupy kolędnicze. Pierwszą z nich są tzw. Gwiżdże, znane na Kaszubach od dawnych czasów. Jest to świecki zwyczaj związany z postacią stróża zwanego popularnie gwiżdżem. Występował on kiedyś w wielu miejscowościach Kaszub. Jego funkcja polegała na wzywaniu ludności gwizdkiem do ciszy nocnej, gaszenia pożaru lub obrony. W sylwestrowy wieczór zwyczajem było, że gwiżdż odwiedzał gospodarzy, składając życzenia. Z biegiem czasu do jednego gwiżdża doszła cała grupa kolędników, tworząc barwne widowisko z muzyką, śpiewem i tańcami. Obrzęd ten nie jest praktykowany tak licznie jak dawniej, jednak przetrwał do dziś w trochę zmienionej formie. Obecnie w zespole kolędników nie ma już stróża-gwiżdża. Postać ta zastąpiona została policjantem. Jego funkcja polega na strofowaniu zbyt hucznych kolędników. Gdy zaczynają za bardzo dokazywać porządek wprowadza właśnie policjant.Jeszcze inna grupą kolędniczą na Kaszubach są Gwiôzdki od postaci Gwiôzdora. Ta grupa kolędnicza zwana Gwiôzdkama odwiedzała kaszubskie domy zawsze przed Świętami Bożego Narodzenia, do Wigilii Bożego Narodzenia. Stara kaszubska tradycja głosi,że trzeba wszystkie grupy kolędnicze odwiedzające szczodrze wynagrodzić obdarowując je słodyczami, owocami, orzechami, a nawet pieniędzmi.

Inną grupą kolędniczą byli tzw. Królowie, którzy odwiedzali domostwa w wieczór poprzedzający Święto Trzech Króli. Wieczór ten zwany był szczodrym. Skąd taka nazwa?

Jej korzenie sięgają dawnych czasów kiedy to owczarze i pasterze odwiedzali domy swych gospodarzy, składając życzenia. Gospodarze odwzajemniali się podarunkami w postaci żywności. Najczęściej były to specjalnie pieczone tego dnia rogale zwane szczodrakami. Do wypieku szczodraków używano najlepszej mąki. Rogale nadziewano w różny sposób – serem, kiełbasą, grzybami, kapustą, farszem mięsnym itp. Zwyczaj ten był praktykowany w wielu częściach Polski. Wielkość i nadzienie szczodraków odzwierciedlały zeszłoroczne plony. Jeżeli były one bogate, rogale były większe i z bogatszym nadzieniem. Jeśli w ubiegłym roku zdarzył się nieurodzaj to szczodraki były niewielkie, czasem nadziewane zaledwie burakami. Stąd też nazwa tej grupy kolędnicze j zwane Szczodrakami.

Tradycje Bożonarodzeniowe na Kaszubach związane z kolędowaniem są bardzo bogate i wciąż kultywowane, pokazują bogactwo tego regionu i silne przywiązanie do tradycji.

Prezentacja naszej szkolnej grupy kolędniczej zakończyła się kaszubskim pożegnaniem i zaproszeniem na drugi rok:

Do ùzdrzeni na dredżi rok.